Ingegroeide nagel: symptomen, oorzaken en behandeling

Een ingegroeide nagel, medisch ook wel onychocryptose genoemd, is een aandoening waarbij de rand van de nagel in het zachte weefsel van je vinger of teen groeit in plaats van eroverheen. Dit gebeurt het vaakst bij de grote teen, maar kan in principe bij elke teen of zelfs vinger voorkomen.

Om te begrijpen wat er misgaat bij een ingegroeide nagel, helpt het om eerst te weten hoe een gezonde nagel groeit. Je nagels groeien je hele leven door met ongeveer 2 tot 3 millimeter per maand. Een nagel bestaat uit de nagelplaat, het harde zichtbare deel, dat aan de onderkant vastzit aan het nagelbed. Aan de zijkanten zijn de nagelranden licht naar beneden geplooid en zitten in de nagelwal, het weefsel dat de nagel omringt.

Bij een gezonde nagel groeit de zijrand mooi over het zachte weefsel van de nagelwal heen. Bij een ingegroeide nagel daarentegen dringt de scherpe rand of hoek van de nagel de huid binnen. Dit kan gebeuren doordat de nagel te gekromd groeit, doordat er te veel druk van buitenaf op de nagelwal wordt uitgeoefend, of doordat de nagel verkeerd is geknipt waardoor een scherpe punt ontstaat die in de huid prikt.

Wanneer de nagelrand in de huid dringt, ontstaat er mechanische irritatie. De huid raakt beschadigd en reageert met een ontstekingsreactie. Het gebied wordt rood, gezwollen en pijnlijk. Omdat de huid doorboord is, kunnen ook bacteriën binnendringen, wat leidt tot een infectie bovenop de mechanische irritatie. Deze combinatie van mechanische schade en infectie maakt een ingegroeide nagel vaak erg pijnlijk.

Het probleem met een ingegroeide nagel is dat het een vicieuze cirkel kan worden. De zwelling duwt tegen de nagel, wat de ingroei verergert. De verdere ingroei veroorzaakt meer irritatie en zwelling. Zonder behandeling kan dit probleem weken tot maanden aanhouden en zelfs chronisch worden.

Ingegroeide nagels komen zeer vaak voor, vooral bij jongeren en jongvolwassenen. Mannen hebben er vaker last van dan vrouwen, mogelijk door grotere voeten en andere schoenenkeuzes. Ook mensen die veel sporten, vooral lopers en voetballers, hebben vaker ingegroeide teenagels door de herhaalde druk en wrijving in sportschoenen.

Hoewel een ingegroeide nagel op zichzelf niet gevaarlijk is, kan het wel ernstig hinderlijk zijn en je mobiliteit beperken. Bij mensen met diabetes of doorbloedingsproblemen kunnen ingegroeide nagels ernstiger complicaties veroorzaken, omdat infecties bij hen moeilijker genezen en sneller kunnen verspreiden. Voor deze groep is vroege behandeling extra belangrijk.

Ingegroeide nagels ontstaan door verschillende mechanismen, vaak door een combinatie van factoren. Begrijpen wat het risico verhoogt, helpt bij het voorkomen ervan.

Een van de meest voorkomende oorzaken is het verkeerd knippen van de nagels. Wanneer je de hoeken van je teennagels te rond knipt of te diep inknipt, stimuleer je de nagel om in de huid te groeien in plaats van eroverheen. Dit gebeurt omdat je eigenlijk de natuurlijke groeirichting van de nagel verstoort. De nagel wil naar voren groeien, maar door het te diep inknippen van de hoeken creëer je een scherpe punt die naar beneden en opzij wijst, direct in het zachte weefsel van de nagelwal. De juiste manier is om teennagels recht af te knippen, parallel aan de top van de teen, en de hoeken niet te diep weg te halen. Je mag de hoeken wel heel licht afronden, maar niet zo ver dat je in de nagelwal komt.

Te nauwe schoenen vormen een andere belangrijke oorzaak. Schoenen die te klein zijn, te smal bij de tenen, of een puntige neus hebben, drukken de nagelwal tegen de nagel aan. Deze constante druk kan ervoor zorgen dat de nagel letterlijk de huid in wordt gedrukt. Dit probleem komt vaak voor bij mensen die vanwege uiterlijk schoenen dragen die eigenlijk een maatje te klein zijn, of bij kinderen wier ouders niet doorhebben dat hun voeten gegroeid zijn en nieuwe schoenen nodig hebben. Ook hoge hakken kunnen het probleem verergeren doordat ze de druk op de voorvoet verhogen, waardoor de tenen extra tegen de punt van de schoen worden gedrukt.

Sommige mensen hebben van nature een aanleg voor ingegroeide nagels. Dit kan te maken hebben met de vorm van hun nagels. Nagels die van nature meer gekromd zijn groeien makkelijker in. Deze aanleg kan erfelijk zijn, dus als je ouders of broers en zussen last hebben van ingegroeide nagels, heb je zelf ook meer kans. Ook de vorm van je teenkootjes kan een rol spelen: bij sommige mensen staat de nagelwal hoger ten opzichte van de nagel, wat ingroei bevordert.

Dikke nagels, bijvoorbeeld bij ouderen of bij mensen met schimmelinfecties van de nagel, groeien ook makkelijker in. Een dikke nagel is stugger en heeft meer kracht om in het zachte weefsel te dringen. Schimmelinfecties maken de nagel bovendien vaak verkleurd, vervormd en broos, wat allemaal bijdraagt aan een verhoogd risico op ingroei.

Trauma aan de teen speelt eveneens een rol. Het stoten van je teen, iets zwaars erop laten vallen, of herhaaldelijke microtrauma's zoals bij hardlopen, kunnen de nagelgroei verstoren. Na trauma kan de nagel in een afwijkende richting gaan groeien, wat ingroei kan veroorzaken. Voetballers en andere sporters die hun voeten herhaaldelijk belasten, hebben hier vaker last van.

Excessief zweten van de voeten maakt de huid rond de nagels zachter en kwetsbaarder. Deze opgezwollen, zachte huid biedt minder weerstand aan een ingroeiende nagel en wordt makkelijker doorboord. Mensen met hyperhidrose, overmatig zweten, hebben daarom vaker last van ingegroeide nagels.

Ook bepaalde activiteiten en beroepen verhogen het risico. Balletdansen, waarbij je op je tenen staat, oefent extreme druk uit op de nagels. Hardlopen, vooral lange afstanden, veroorzaakt herhaalde impact van de teen tegen de voorkant van de schoen. Werken waarbij je veel staat of loopt in veiligheidsschoenen die vaak zwaar en stug zijn, kan ook bijdragen.

De symptomen van een ingegroeide nagel zijn vrij karakteristiek en ontwikkelen zich vaak geleidelijk.

Het begint meestal met een gevoel van ongemak aan één zijkant van de teen, vaak de buitenkant van de grote teen. Dit ongemak ontwikkelt zich tot duidelijke pijn die erger wordt bij druk. Lopen wordt ongemakkelijk, vooral in gesloten schoenen. Je merkt dat je anders gaat lopen om de pijnlijke teen te ontzien, wat kan leiden tot secundaire klachten aan je voet, enkel of zelfs knie.

De huid aan de zijkant van de nagel waar de ingroei plaatsvindt, wordt rood en opgezet. Deze roodheid is vaak fel en scherp begrensd. De zwelling kan aanzienlijk zijn, waardoor de nagelwal over de rand van de nagel heen lijkt te groeien. Het gebied voelt warm aan bij aanraking, een teken van de ontsteking die gaande is.

De pijn heeft typisch een drukkerig, kloppend karakter. Zelfs zonder aanraking of druk kun je de teen voelen kloppen. Bij aanraking is de pijn vaak scherp en hevig. Het dragen van schoenen, vooral gesloten schoenen of sokken die druk uitoefenen, maakt de pijn aanzienlijk erger. Veel mensen met een ingegroeide nagel lopen daarom thuis op slippers of sandalen, en vermijden gesloten schoenen zoveel mogelijk.

Wanneer de ingegroeide nagel geïnfecteerd raakt, wat regelmatig gebeurt, worden de symptomen ernstiger. Je ziet dan etter ontstaan langs de nagelrand. Deze etter kan zich ophopen onder de huid of naar buiten komen als een geelwitte afscheiding. De zwelling neemt toe en kan zich uitbreiden over de hele teen. Ook de roodheid wordt intenser en kan zich verspreiden naar de rest van de teen. Het gebied wordt extra gevoelig en de pijn neemt toe.

Bij chronisch ingegroeide nagels kan er granulatieweefsel ontstaan, ook wel 'wild vlees' genoemd. Dit is rood, vlezig nieuw weefsel dat groeit als reactie op de aanhoudende irritatie. Het kan over de nagelrand heen groeien en ziet eruit als een vochtige, rode massa. Dit weefsel bloedt makkelijk bij lichte aanraking en kan vocht afscheiden.

In ernstige of langdurige gevallen kan de nagel zelf ook veranderingen ondergaan. De voortdurende ontsteking kan leiden tot vervorming van de nagel, verkleuring, of groeven in de nagelplaat. Soms groeit de nagel dikker of juist dunner als gevolg van de chronische irritatie.

Het is ook mogelijk dat beide zijden van de nagel ingroeien, hoewel dit minder vaak voorkomt dan ingroei aan één kant. Wanneer beide zijden betrokken zijn, is de pijn en beperking uiteraard nog groter.

Ingegroeide nagels hebben een duidelijk voorkeurpatroon wat betreft locatie, wat te maken heeft met anatomie en belasting.

De grote teen is verreweg de meest voorkomende locatie voor ingegroeide nagels. Schattingen lopen uiteen, maar ongeveer 90 procent van alle ingegroeide nagels treft de grote teen. Dit heeft verschillende redenen. Ten eerste is de nagel van de grote teen breed en relatief groot, wat meer oppervlakte biedt waar ingroei kan ontstaan. Ten tweede draagt de grote teen het meeste gewicht bij het lopen en staan, wat extra druk op de nagelwallen uitoefent. Ten derde worden de grote tenen het meest beïnvloed door te nauwe schoenen, omdat de schoenpunt vaak het smalst is precies waar de grote tenen zitten.

Binnen de grote teen is er ook een voorkeurskant voor ingroei. De buitenkant van de grote teen, dus de kant die het verst van de andere tenen af zit, is het vaakst aangedaan. Dit komt doordat deze kant in schoenen vaak het meest wordt samengedrukt. Bij rechte voeten is dit de rechterkant van de rechter grote teen en de linkerkant van de linker grote teen. Ingroei aan de binnenkant, de kant die naar de andere tenen wijst, komt ook voor maar iets minder frequent.

In sommige gevallen groeien beide zijden van de grote teennagel in. Dit is vaak het geval bij mensen met sterk gekromde nagels of bij zeer nauwe schoenen die van beide kanten druk uitoefenen.

De andere tenen kunnen ook ingegroeide nagels ontwikkelen, maar dit is veel zeldzamer. Wanneer het voorkomt, is het meestal de kleine teen. De kleine teen is kwetsbaar omdat deze aan de buitenkant van de voet zit en vaak in de zijkant van de schoen wordt gedrukt. Ook is de kleine teen gevoelig voor trauma doordat hij uitsteekt. Bij mensen met bepaalde voetafwijkingen, zoals hamertenen of afwijkende stand van de tenen, kunnen ook de middelste tenen problemen ontwikkelen.

Ingegroeide vingernagels zijn zeldzaam maar niet onmogelijk. Ze komen vooral voor bij mensen die hun handen beroepsmatig zwaar belasten, zoals bij gitaristen die hun vingertoppen herhaaldelijk tegen snaren drukken, of bij mensen die veel typen met harde aanslagen. Ook na trauma aan een vinger, bijvoorbeeld een gekneusde vinger, kan een nagel afwijkend gaan groeien en ingroeien. Bij vingers is de duim het vaakst betrokken wanneer het voorkomt.

Bij kinderen komen ingegroeide nagels ook voor, hoewel minder frequent dan bij volwassenen. Dit heeft te maken met het feit dat kindernagels vaak zachter en flexibeler zijn.

Bij mensen met diabetes, doorbloedingsproblemen of neuropathie kunnen ingegroeide nagels op meerdere tenen tegelijk voorkomen en ernstiger verlopen. Deze patiëntengroepen hebben verminderd gevoel in hun voeten, waardoor ze het probleem pas laat opmerken. Ook genezen wonden en infecties bij hen moeilijker. Daarom is bij deze groep extra aandacht en preventie belangrijk.

De behandeling van een ingegroeide nagel hangt af van de ernst en of er sprake is van een infectie. Vroege behandeling kan vaak voorkomen dat ingrijpendere maatregelen nodig zijn.

Bij een milde ingegroeide nagel, vooral in een vroeg stadium, kun je thuis al starten met behandeling. Warme voetbaden kunnen verlichting geven. Week je voet meerdere keren per dag gedurende 15 tot 20 minuten in warm water. Dit vermindert de zwelling en maakt het weefsel zachter. Na het baden droog je de voet grondig af, want vocht dat achterblijft kan juist weer voor problemen zorgen.

Een medische pedicure kan vaak verlichting bieden in een vroeg stadium. De pedicure kan de ingegroeide rand van de nagel voorzichtig oplichten met speciale instrumenten. Onder de opgelichte nagelrand kan een klein propje watten, gaas of speciaal materiaal worden geplaatst. Dit verheft de nagelrand boven het geïrriteerde weefsel en geeft de huid de kans om te herstellen. De pedicure kan ook de nagel correct bijknippen, dus recht af zonder de hoeken te diep weg te nemen, en advies geven over het juiste knippen thuis om herhaling te voorkomen. Regelmatige bezoeken aan een goede pedicure kunnen bij mensen met aanleg voor ingegroeide nagels preventief werken.

Tijdelijk kun je ook ruimere, open schoenen dragen om de druk op de teen te verminderen. Sandalen of teenslippers zijn ideaal tijdens de acute fase. Als je toch gesloten schoenen moet dragen, kies dan voor schoenen met een ruime, zachte neus die geen druk op de teen uitoefent.

Pijnstillers kunnen helpen om het ongemak te verminderen. Reguliere pijnstillers met ontstekingsremmende werking, zoals ibuprofen, helpen zowel tegen de pijn als tegen de ontsteking.

Wanneer de ingegroeide nagel geïnfecteerd is, met duidelijke tekenen zoals etter, sterke zwelling, intense roodheid of koorts, is professionele medische hulp nodig. Je arts zal de teen grondig reinigen en mogelijk de etter verwijderen. Vaak wordt een kuur met medicijnen voorgeschreven om de bacteriële infectie te bestrijden. Deze medicatie is een lokaal antibacterieel middel of neem je oraal in, meestal gedurende vijf tot zeven dagen.

Voor ingegroeide nagels die ondanks conservatieve maatregelen blijven terugkomen, of die chronisch zijn met vorming van granulatieweefsel, is een chirurgische ingreep vaak de beste en meest definitieve oplossing. Deze procedure wordt meestal uitgevoerd door de huisarts of een (dermatologische) chirurg.

De meest gebruikelijke procedure is een gedeeltelijke nagelverwijdering. Onder plaatselijke verdoving wordt een strook van ongeveer vijf millimeter van de ingegroeide nagelrand weggesneden. Dit gebeurt langs de volledige lengte van de nagel, van de top tot aan de nagelwortel. De ontstane groeve wordt vervolgens behandeld met fenol, een chemische stof die de nagelwortel op die plek vernietigt. Dit zorgt ervoor dat dit stukje nagel permanent niet meer teruggroeit. De procedure klinkt ingrijpend, maar het resultaat is meestal uitstekend.

Na de ingreep is je nagel iets smaller dan voorheen, maar dit verschil is vrijwel niet op te merken. Het belangrijkste is dat de zijde die werd verwijderd niet meer kan ingroeien, omdat er simpelweg geen nagel meer groeit op die plek. De andere zijde van de nagel blijft intact en groeit normaal. Wanneer beide zijden van de nagel ingegroeien, kan de procedure aan beide kanten worden uitgevoerd, wat resulteert in een iets smallere maar probleemvrije nagel.

De genezing na de procedure duurt meestal twee tot vier weken. Je moet de teen schoon en droog houden, regelmatig verbanden verwisselen, en de eerste dagen rust nemen. De meeste mensen kunnen binnen enkele dagen weer normaal lopen, zij het met open schoenen de eerste week.

Bij ingegroeide nagels zijn er enkele benaderingen die niet effectief zijn of zelfs contraproductief kunnen werken.

Het zelfstandig proberen om het ingegroeide stukje nagel weg te knippen met een schaartje of nijptangetje lijkt een logische oplossing, maar maakt het probleem vaak erger. Ten eerste is het moeilijk en pijnlijk om diep genoeg te komen zonder het omliggende weefsel extra te beschadigen. Ten tweede knip je waarschijnlijk een nieuwe scherpe rand die vervolgens opnieuw kan ingroeien, mogelijk nog pijnlijker dan voorheen. Ten derde vergroot je het risico op een infectie door met niet-steriele instrumenten in een al ontstoken gebied te gaan zitten snijden. Laat dit over aan een professional die weet hoe het moet en beschikt over de juiste instrumenten.

Het idee dat je een ingegroeide nagel kunt 'oplossen' door een V-vorm uit het midden van de nagel te knippen is een mythe. Deze techniek zou ervoor zorgen dat de nagelranden naar binnen trekken en zo de druk op de nagelwallen verminderen, maar dit werkt niet. Nagels groeien van achteren naar voren, niet van de zijkanten naar het midden, dus het wegknippen van het midden heeft geen enkel effect op de zijkanten. Het verzwakt alleen de nagel en kan leiden tot scheuren.

Het blijven dragen van te nauwe schoenen terwijl je een ingegroeide nagel hebt, verergert de situatie alleen maar. De constante druk en wrijving houden de ontsteking in stand en belemmeren genezing. Zelfs wanneer de pijn tijdelijk draaglijk is, werk je aan verdere ingroei. Ook open schoenen zoals teenslippers bieden weliswaar geen druk, maar geven ook weinig bescherming. Het beste zijn ruime, gesloten schoenen met een zachte, brede neus die geen druk uitoefenen op de tenen maar wel beschermen.

Het gebruik van zelfbedachte huismiddeltjes zoals knoflook, ui, verschillende oliën of kruiden die je op internet vindt, is meestal niet effectief. Hoewel sommige natuurlijke middelen milde antibacteriële eigenschappen kunnen hebben, behandelen ze het onderliggende mechanische probleem niet. Een ingegroeide nagel is een fysiek probleem waarbij de nagel in de huid groeit, en dat los je niet op met zalven of kompressen. Bij een geïnfecteerde ingegroeide nagel heb je medische behandeling nodig.

Het negeren van de pijn en gewoon doorgaan alsof er niets aan de hand is, leidt tot verergering. Een onbehandelde ingegroeide nagel geneest zelden vanzelf en wordt meestal geleidelijk erger. De zwelling neemt toe, infectie treedt op, en granulatieweefsel kan zich ontwikkelen. Op een gegeven moment wordt lopen zo pijnlijk dat je noodgedwongen toch hulp moet zoeken, maar dan is de behandeling vaak ingrijpender dan wanneer je er vroeg bij was geweest.

Ook het steeds maar uitstellen van een chirurgische oplossing terwijl conservatieve behandelingen keer op keer falen, is niet verstandig. Sommige mensen blijven maanden of zelfs jaren ploeteren met een chronisch terugkerende ingegroeide nagel omdat ze bang zijn voor de ingreep. In werkelijkheid is de procedure relatief eenvoudig, de verdoving maakt het pijnloos, en het definitief oplossen van het probleem geeft grote verlichting en betere levenskwaliteit. De angst voor de behandeling is vaak groter dan de behandeling zelf.

Hoe voorkom ik ingegroeide nagels?

Preventie begint met het juiste knippen van je teennagels. Knip ze recht af, parallel aan de top van je teen, en laat de hoeken niet te diep weg. De nagel moet ongeveer gelijk zijn met of net iets voorbij de top van je teen uitsteken. Gebruik een goede nagelknipper die scherp genoeg is om netjes te knippen zonder te scheuren. Draag schoenen die goed passen en voldoende ruimte bieden aan je tenen. Je grote teen moet kunnen bewegen zonder tegen de voorkant of zijkanten van de schoen te drukken. Vermijd te hoge hakken die extra druk op de voorvoet zetten. Houd je voeten schoon en droog, en draag bij voorkeur ademende schoenen en sokken van natuurlijke materialen. Bij mensen die gevoelig zijn voor ingegroeide nagels kan regelmatig bezoek aan een goede pedicure helpen.

Is een ingegroeide nagel gevaarlijk?

Voor de meeste gezonde mensen is een ingegroeide nagel niet gevaarlijk, alleen vervelend en pijnlijk. Met de juiste behandeling geneest het goed zonder complicaties. Echter, bij mensen met diabetes, doorbloedingsproblemen, of een verzwakt immuunsysteem kunnen ingegroeide nagels wel degelijk gevaarlijk zijn. Bij deze groepen kunnen infecties zich sneller en verder verspreiden, moeilijker genezen, en in ernstige gevallen zelfs leiden tot gangreen of sepsis. Als je tot deze risicogroep behoort, neem dan bij de eerste tekenen van een ingegroeide nagel contact op met je arts.

Komt een ingegroeide nagel terug na behandeling?

Na conservatieve behandeling waarbij alleen het ingegroeide stuk nagel is verwijderd zonder de nagelwortel te behandelen, kan de nagel inderdaad opnieuw ingroeien als de onderliggende oorzaken niet worden aangepakt. Het correct knippen van nagels en het dragen van goede schoenen blijven belangrijk. Bij de chirurgische behandeling waarbij een strook van de nagelrand permanent wordt verwijderd met fenol, is de kans op terugkeer aan die zijde vrijwel nul. De behandelde rand groeit niet meer terug en kan dus ook niet meer ingroeien. De andere zijde van de nagel kan in theorie wel nog problemen geven wanneer daar ook een ingroeiprobleem ontstaat, maar dit wordt dan op dezelfde manier behandeld.

Kan ik sporten met een ingegroeide nagel?

Dit hangt af van de ernst en het type sport. Bij een milde ingegroeide nagel kun je mogelijk lichte activiteiten doen die geen druk op de voeten uitoefenen, zoals zwemmen of fietsen. Sporten waarbij je moet rennen, springen of starten en stoppen, zoals voetbal, tennis of hardlopen, zijn niet aan te raden met een ingegroeide nagel. De herhaalde impact en druk verergeren het probleem en maken het pijnlijker. Ook kan het risico op infectie toenemen door zweten en warmte in sportschoenen. Geef je teen de tijd om te genezen voordat je weer volledig sport. Bij twijfel overleg je met je arts of pedicure.

Hoe lang duurt de genezing na een chirurgische behandeling?

Na een gedeeltelijke nagelverwijdering met fenolbehandeling duurt de volledige genezing meestal twee tot vier weken. De eerste paar dagen is er pijn en zwelling, die goed te behandelen zijn met pijnstillers. Na ongeveer een week zijn de meeste mensen weer redelijk mobiel, zij het met open of ruime schoenen. De wond moet dagelijks worden verzorgd. Na twee weken is de wond meestal grotendeels geheeld en kun je geleidelijk weer normale schoenen gaan dragen. Na vier weken is er meestal geen pijn meer en kun je alle normale activiteiten hervatten. De nagel ziet er aan de behandelde zijde anders uit omdat daar geen nagel meer groeit, maar dit valt meestal nauwelijks op.

Moet ik naar een arts of kan een pedicure het behandelen?

Bij een milde ingegroeide nagel zonder infectie kan een medische pedicure vaak helpen door de nagel op te lichten en correct bij te knippen. Wanneer er tekenen zijn van infectie zoals etter, sterke zwelling, intense roodheid of wanneer je koorts hebt, moet je naar een arts. Ook bij chronische ingegroeide nagels die steeds terugkomen, is medische hulp nodig voor een permanente oplossing. Bij diabetes of andere onderliggende aandoeningen is het verstandig om altijd eerst met je arts te overleggen. Een goede pedicure zal je zelf doorverwijzen naar een arts wanneer medische behandeling nodig is.