Periorale dermatitis: symptomen, oorzaken en behandeling

Periorale dermatitis is een huidaandoening waarbij kleine rode pukkeltjes en puistjes ontstaan in het gelaat, voornamelijk rond de mond. Het woord 'perioraal' betekent letterlijk 'rond de mond', en dat is precies waar deze karakteristieke huiduitslag zich manifesteert. De aandoening treft vooral jonge, volwassen vrouwen tussen de 15 en 45 jaar, maar kan in principe bij iedereen voorkomen.

Wat periorale dermatitis zo herkenbaar maakt, is het specifieke patroon waarin de uitslag verschijnt. De puistjes en pukkeltjes ontstaan vaak eerst in de huidplooi tussen je neus en lippen. Van daaruit kunnen ze zich uitbreiden naar het gebied direct rond je mond en soms zelfs naar de zone rond je ogen. Een opvallend kenmerk is dat er altijd een smalle, letselvrije rand blijft rondom het lippenrood zelf. Dit kleine stukje gezonde huid tussen je lippen en de uitslag is bijna altijd aanwezig en helpt artsen bij het stellen van de diagnose.

De puistjes kunnen gepaard gaan met roodheid en schilfering van de huid. Veel mensen ervaren ook een branderig of gespannen gevoel in het aangetaste gebied. Hoewel de aandoening niet gevaarlijk is, kan ze wel vervelend zijn en invloed hebben op hoe je je voelt over je uiterlijk. De uitslag is persistent en verdwijnt niet zomaar vanzelf zonder de juiste aanpak.

Periorale dermatitis wordt soms verward met andere huidaandoeningen zoals acne of rosacea. Bij acne zie je echter typisch mee-eters, wat bij periorale dermatitis niet het geval is. Rosacea komt vaker voor bij iets oudere mensen en gaat vaak gepaard met zichtbaar verwijde bloedvaatjes, wat bij periorale dermatitis niet zo is. De specifieke locatie rond de mond en het kenmerkende patroon maken periorale dermatitis meestal goed te onderscheiden van andere aandoeningen.

De exacte oorzaak van periorale dermatitis is nog niet volledig opgehelderd, maar onderzoek heeft wel verschillende factoren aan het licht gebracht die de aandoening kunnen uitlokken of verergeren. Het lijkt erop dat periorale dermatitis ontstaat door een combinatie van invloeden die de gevoelige huid rond de mond uit balans brengen.

Een van de belangrijkste en best gedocumenteerde triggers is het gebruik van cortisonehoudende crèmes op het gezicht. Wanneer je langdurig cortisoncrèmes aanbrengt in het gelaat, kan dit de huid verzwakken en periorale dermatitis veroorzaken. Interessant genoeg gebeurt dit niet alleen bij plaatselijk gebruik: ook wanneer je cortisonehoudende medicatie inneemt in tabletvorm, gebruikt via inhalatie (bijvoorbeeld bij de behandeling van astma) of via injectie, kan dit bijdragen aan het ontstaan van de aandoening. De huid rond de mond is bijzonder gevoelig voor deze effecten.

Cosmetische producten spelen mogelijk ook een rol in het ontstaan van periorale dermatitis. Vochtinbrengende crèmes, foundation en nachtcrèmes worden vaak aangewezen als mogelijke oorzaken. Deze producten kunnen bepaalde ingrediënten bevatten die de gevoelige gezichtshuid irriteren. Het regelmatig aanbrengen van dichte, vette producten in het gelaat kan een omgeving creëren waarin periorale dermatitis makkelijker ontstaat.

Er zijn ook aanwijzingen dat bepaalde tandpasta's met fluoride bijdragen aan periorale dermatitis, vooral wanneer je tijdens het poetsen regelmatig in contact komt met de huid rond je mond. Sommige mensen merken verbetering wanneer ze overstappen op een fluoridevrije tandpasta, hoewel dit niet voor iedereen werkt.

Andere factoren die mogelijk een rol spelen zijn hormonale schommelingen, stress en bepaalde klimatologische omstandigheden. Sommige vrouwen merken dat hun huid gevoeliger wordt tijdens specifieke fases van hun menstruatiecyclus. Ook extreme weersomstandigheden zoals sterke wind, kou of juist veel zonlicht kunnen de huid extra belasten en bijdragen aan het ontstaan of verergeren van de uitslag.

Het eerste teken van periorale dermatitis is meestal het verschijnen van kleine, rode pukkeltjes rond je mond. Deze pukkeltjes lijken soms op gewone puistjes, maar hebben een specifiek patroon en locatie. Ze beginnen vaak in de huidplooi tussen je neus en je bovenlip, een gebied dat ook wel de nasolabiale plooi wordt genoemd. Van daaruit kunnen ze zich verspreiden naar het gebied direct naast en onder je mond.

De pukkeltjes zelf zijn meestal klein, rood en kunnen licht verheven zijn. Sommige pukkeltjes kunnen ook gevuld zijn met wat vocht, waardoor ze op kleine puistjes lijken. Vaak verschijnen ze in groepjes of clusters, wat een gespikkeld uiterlijk geeft aan de huid. Achter deze pukkeltjes kan de huid rood zijn en licht schilferen, vooral wanneer de aandoening al wat langer aanwezig is.

Naast het visuele aspect ervaar je vaak ook fysieke sensaties. Een branderig gevoel is heel gewoon bij periorale dermatitis. Dit kan aanvoelen als een lichte maar aanhoudende warmte of spanning in de aangetaste huid. Sommige mensen beschrijven het als een tintelend of gespannen gevoel. Jeuk komt ook voor, hoewel dit meestal minder prominent is dan het branderige gevoel.

Kenmerkend voor periorale dermatitis is dat bepaalde dagelijkse activiteiten de klachten kunnen verergeren. Blootstelling aan zonlicht maakt de symptomen vaak erger, waardoor je huid nog meer kan branden of jeuken. Ook het gebruik van zeep of gewoon contact met water tijdens het wassen kan de sensatie van branderigheid versterken. Dit maakt de dagelijkse gezichtsverzorging soms lastig en vervelend.

Een belangrijk diagnostisch kenmerk is de letselvrije rand rond het lippenrood. Dit betekent dat er altijd een smal randje gezonde huid blijft tussen je lippen zelf en waar de pukkeltjes beginnen. Dit kleine, onaangetaste gebied is bijna altijd aanwezig en onderscheidt periorale dermatitis van andere huidaandoeningen.

In sommige gevallen beperkt de uitslag zich niet alleen tot het gebied rond de mond. Bij een deel van de mensen kunnen vergelijkbare pukkeltjes ook verschijnen rond de ogen, vooral in de zone onder de ogen en langs de zijkanten. Wanneer dit gebeurt, spreekt men soms van 'perioculaire dermatitis' voor het gebied rond de ogen, hoewel het om dezelfde aandoening gaat.

Periorale dermatitis heeft een duidelijk voorkeurpatroon wat betreft de locaties waar de uitslag zich manifesteert. Het gebied rond de mond staat centraal, maar binnen dit gebied zijn er specifieke zones die vaker getroffen worden dan andere.

De huidplooi tussen je neus en je bovenlip is vaak de eerste plek waar je de pukkeltjes zult opmerken. Dit gebied, dat technisch de nasolabiale plooi heet, is een natuurlijke lijn in je gezicht die vanaf de zijkant van je neus naar de hoeken van je mond loopt. De huid hier is relatief dun en gevoelig, wat mogelijk verklaart waarom periorale dermatitis hier vaak begint. Aan beide zijden van je neus kunnen de pukkeltjes symmetrisch verschijnen, wat het patroon extra opvallend maakt.

Van deze startpositie breidt de uitslag zich vaak uit naar het gebied direct rondom je mond. De zone onder je onderlip wordt regelmatig aangetast, net als de huid aan de zijkanten van je mond. Ook de kin kan betrokken raken, vooral het centrale deel direct onder je onderlip. Wat echter bijna altijd gerespecteerd blijft, is die karakteristieke smalle rand gezonde huid die direct grenst aan je lippenrood. Deze zone van ongeveer een tot enkele millimeters blijft vrijwel altijd vrij van pukkeltjes.

Bij sommige mensen beperkt de aandoening zich netjes tot het gebied rond de mond, maar bij anderen kan de uitslag zich verder verspreiden. Het gebied rond de ogen is de tweede meest voorkomende locatie. Hier kunnen vergelijkbare rode pukkeltjes verschijnen, vooral in de zone onder de ogen en soms ook aan de zijkanten van de ogen, richting de slapen. Wanneer de ogen betrokken zijn, kunnen de klachten van branderigheid en jeuk zich ook daar manifesteren.

Opvallend is dat periorale dermatitis bijna nooit voorkomt op plekken zoals je voorhoofd, wangen (behalve het deel direct naast je mond), of hals. Ook je lichaam blijft vrijwel altijd gespaard. Dit specifieke patroon helpt artsen om de diagnose te stellen en periorale dermatitis te onderscheiden van andere huidaandoeningen die vaak een veel diffuser verspreidingspatroon hebben.

De behandeling van periorale dermatitis vraagt om een doordachte aanpak waarbij je eerst stopt met wat de aandoening veroorzaakt of verergert, en vervolgens geduld hebt terwijl je huid herstelt. Dit herstelproces kan enkele weken tot maanden duren, maar met de juiste strategie zie je meestal goede resultaten.

Indien van toepassing is de allereerste stap het stoppen met het gebruik van cortisonhoudende crèmes op je gezicht. Dit klinkt misschien eenvoudig, maar kan in de praktijk best lastig zijn. Periorale dermatitis wordt namelijk vaak verkeerd gediagnosticeerd als eczeem. Hierdoor gebruiken veel mensen deze crèmes al enige tijd omdat ze denken een andere huidklacht te behandelen. Wanneer je stopt, kunnen die oorspronkelijke klachten tijdelijk verergeren. Het is dan ook cruciaal dat je arts je goed uitlegt waarom stoppen zo belangrijk is en wat je kunt verwachten.

Ook cosmetische producten verdienen aandacht. Het is verstandig om tijdelijk te stoppen met vochtinbrengende crèmes, foundation en nachtcrèmes die je normaal op je gezicht aanbrengt.

Specifiek gaat het om twee groepen producten:

• Te actieve of irriterende producten: Vermijd producten met zuren zoals glycolzuur, retinol of salicylzuur. Deze zeer actieve ingrediënten kunnen de huid extra irriteren.
• Te vette producten: Producten die de huid afsluiten, vooral in zones waar de uitslag zich bevindt.

Je huid krijgt hierdoor de kans om te herstellen zonder voortdurende prikkeling. Houd het simpel: reinig je gezicht met zeep en lauw water en vermijd reinigingsproducten of andere producten die de huid kunnen irriteren.

Wanneer je huid niet vanzelf verbetert ondanks deze maatregelen, kan je arts een behandeling voorstellen met lokale antibioticacrème. Een langdurige kuur met bepaalde types antibiotica, specifiek uit de tetracycline groep, blijkt vaak effectief bij periorale dermatitis. Deze behandeling werkt niet zozeer door bacteriën te doden, maar vooral door ontstekingsremmende eigenschappen. Je zult deze medicatie meestal gedurende 6 tot 12 weken moeten innemen voordat je het volledige effect ziet.

Wanneer lokale antibioticacrème onvoldoende verbetering geeft, kan je arts een combinatie van lokale én orale antibiotica voorstellen.

Het is belangrijk te begrijpen dat je geduld moet hebben met de behandeling. Periorale dermatitis verdwijnt niet van de ene op de andere dag. In de eerste weken na het stoppen met cortisoncrèmes kan je huid zelfs tijdelijk slechter lijken. Dit is een normaal onderdeel van het herstelproces. Geef je huid de tijd om zich aan te passen en terug in balans te komen.

Aanvullende zelfzorgmaatregelen kunnen het herstel ondersteunen. Bescherm je gezicht tegen extreme weersomstandigheden zoals felle zon, wind en kou. Vermijd situaties die je huid onnodig belasten. Ook stress kan een rol spelen, dus let op je algemene welzijn. Zorg voor voldoende slaap en probeer ontspanningsmomenten in je dag in te bouwen.

Zodra je huid begint te herstellen, is het verstandig om voorzichtig te zijn met het weer introduceren van producten. Begin met milde, parfum en vet vrije producten en test ze eerst op een klein gebied. Bouw langzaam op en let goed op hoe je huid reageert. Sommige mensen moeten hun verzorgingsroutine permanent aanpassen om herhaling te voorkomen.

Er bestaan verschillende misverstanden over de behandeling van periorale dermatitis, en het is belangrijk te weten welke aanpakken juist niet werken of zelfs contraproductief zijn. Dit voorkomt frustratie en helpt je om je tijd en energie te besteden aan behandelingen die wel effectief zijn.

Het belangrijkste om te weten is dat cortisonhoudende crèmes, hoe verleidelijk ze ook lijken, absoluut vermeden moeten worden. Hoewel deze crèmes bij veel andere huidaandoeningen wel helpen en de ontstekingsreactie kunnen onderdrukken, hebben ze bij periorale dermatitis een paradoxaal effect. Op korte termijn lijkt de huid misschien even te verbeteren, maar dit is slechts tijdelijk. Het gebruik van cortisoncrèmes verergert periorale dermatitis op de langere termijn aanzienlijk en maakt het probleem hardnekkiger. Sterker nog, langdurig gebruik van deze crèmes wordt gezien als een van de belangrijkste veroorzakers van de aandoening. Wanneer je al cortisoncrèmes gebruikt, is stoppen daarom essentieel, ook al voelt dit in eerste instantie misschien als een stap achteruit.

Ook het idee dat je periorale dermatitis kunt behandelen zoals gewone acne werkt niet. Hoewel de pukkeltjes er misschien uitzien als acne, is het een compleet andere aandoening met een andere oorzaak. Typische acnebehandelingen zoals sterke reinigers, peelings of bepaalde acnecrèmes kunnen de gevoelige huid rond je mond juist extra irriteren en de situatie verergeren. De huid bij periorale dermatitis is al ontstoken en geïrriteerd, en agressieve behandelingen maken dit alleen maar erger.

Veel mensen denken dat intensieve huidverzorging met veel producten de oplossing is. Het tegenovergestelde is waar. Bij periorale dermatitis is minder juist meer. Het stapelen van verschillende crèmes, serums en behandelingen belast je huid alleen maar extra. Zelfs producten die worden gepresenteerd als 'mild' of 'geschikt voor de gevoelige huid' kunnen bij periorale dermatitis voor problemen zorgen. Het idee dat je meer moet smeren om je huid beter te maken, klopt bij deze aandoening niet.

Thuisremedies en natuurlijke behandelingen klinken vaak aantrekkelijk, maar zijn bij periorale dermatitis meestal niet effectief. Hoewel sommige natuurlijke ingrediënten bij andere huidproblemen wel kunnen helpen, hebben ze bij periorale dermatitis geen bewezen effect. Integendeel, het uitproberen van allerlei verschillende remedies kan je huid extra belasten en het herstelproces vertragen.

Ook het idee dat je de aandoening kunt behandelen door alleen je voeding aan te passen, is meestal te optimistisch. Hoewel een gezonde voeding natuurlijk altijd goed is voor je algemene gezondheid en je huid, is er geen specifiek dieet dat periorale dermatitis geneest. Het vermijden van bepaalde voedingsmiddelen alleen lost het probleem niet op.

Is periorale dermatitis besmettelijk?

Nee, periorale dermatitis is absoluut niet besmettelijk. Je kunt de aandoening niet overdragen op anderen door aanraking, kussen of het delen van handdoeken of andere persoonlijke spullen. Het is geen infectie veroorzaakt door bacteriën, virussen of andere ziekteverwekkers, maar een ontstekingsreactie van je eigen huid. Je hoeft je dus geen zorgen te maken over het besmetten van familieleden, vrienden of je partner.

Hoe lang duurt het voordat periorale dermatitis geneest?

Het herstelproces vraagt om geduld en varieert van persoon tot persoon. Na het stoppen met cortisoncrèmes en het aanpassen van je huidverzorging kun je in de eerste paar weken zelfs een tijdelijke verergering zien voordat verbetering optreedt. Meestal duurt het enkele weken tot maanden voordat je duidelijke verbetering ziet. Bij behandeling met lokale, en eventueel orale medicatie kan het twee tot drie maanden duren voordat de aandoening volledig verdwenen is. Het is belangrijk om consequent te zijn met de behandeling en niet te vroeg op te geven.

Kan ik periorale dermatitis voorkomen?

Hoewel je niet alle risicofactoren kunt beïnvloeden, zijn er wel preventieve maatregelen die je kunt nemen. De belangrijkste stap is het vermijden van langdurig gebruik van cortisoncrèmes op je gezicht. Blijf ook aandachtig bij het gebruik van puffers of neussprays met cortison. Wees verder voorzichtig met cosmetische producten op je gezicht. Vermijd te vette crèmes en foundation, maar ook te actieve of irriterende producten met ingrediënten zoals glycolzuur, retinol of salicylzuur. Kies voor milde, parfumvrije producten en gebruik niet meer dan nodig. Stop meteen wanneer je irritatie merkt. Tot slot kan het beschermen van je huid tegen extreme weersomstandigheden ook helpen.

Wanneer moet ik naar de dokter?

Het is verstandig om naar je huisarts te gaan zodra je vermoedt dat je periorale dermatitis hebt. Vroege diagnose en behandeling kunnen voorkomen dat de aandoening verergert of langdurig wordt. Ga zeker naar de dokter als de uitslag uitgebreid is, als je veel last hebt van de symptomen, of als je onzeker bent over de diagnose. Ook wanneer de aandoening niet reageert op de basismaatregelen zoals het stoppen met cortisoncrèmes en het aanpassen van je huidverzorging, is professioneel advies belangrijk. Je huisarts kan je zo nodig doorverwijzen naar een dermatoloog voor gespecialiseerde zorg.

Komt periorale dermatitis terug na behandeling?

Helaas kan periorale dermatitis terugkomen, vooral als je weer dezelfde triggers gebruikt die de aandoening oorspronkelijk veroorzaakten. Wanneer je na succesvolle behandeling opnieuw cortisoncrèmes gaat gebruiken op je gezicht of terugkeert naar intensieve huidverzorging met veel producten, is de kans op een terugval aanwezig. Door bewust te blijven van de triggers en je huidverzorging eenvoudig te houden, kun je het risico op herhaling verkleinen. Sommige mensen zijn gevoeliger dan andere en moeten blijvend voorzichtig zijn met hun gezichtsverzorging.

Kan periorale dermatitis leiden tot blijvende littekens?

Gelukkig leidt periorale dermatitis zelf gewoonlijk niet tot blijvende littekens. De pukkeltjes en ontstekingen zijn meestal oppervlakkig en genezen zonder sporen achter te laten. Het is wel belangrijk om niet aan de pukkeltjes te krabben of te peuteren, want dit kan wel tot littekens leiden. Ook het langdurig gebruiken van cortisoncrèmes kan de huid permanent dunner en kwetsbaarder maken. Met de juiste behandeling en zonder manipulatie van de aangetaste huid, verwacht je een volledig herstel zonder blijvende tekenen.

‍

1. Gezondheid en Wetenschap, Ontsteking rond de mond (periorale dermatitis)
2. Thuisarts.nl, Dermatitis perioralis
3. Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie, Dermatitis perioralis
4. EBPnet (Evidence-Based Practice Network)