Allergisch Contacteczeem: Symptomen, Oorzaken & Behandeling

Allergisch contacteczeem is een huidreactie die optreedt nadat je huid in aanraking komt met een stof die je afweersysteem als bedreigend herkent. In feite is het een overdreven afweerreactie van je lichaam tegen eigenlijk onschadelijke stoffen. Je huid fungeert normaal als een sterke barrière tussen je lichaam en de buitenwereld, maar bij allergisch contacteczeem reageert je immuunsysteem te heftig op bepaalde vreemde stoffen.

Het bijzondere aan allergisch contacteczeem is dat je niet meteen bij het eerste contact klachten krijgt. In de huid zitten gespecialiseerde cellen die vreemde stoffen opnemen en presenteren aan je witte bloedcellen. Bij het eerste contact met een allergeen wordt je lichaam als het ware gevoelig gemaakt voor deze stof, een proces dat sensibilisatie heet. Pas bij herhaaldelijk contact gaat je immuunsysteem overdreven reageren, wat leidt tot de typische eczemaverschijnselen.

Allergisch contacteczeem treft zowel mannen als vrouwen en kan op elke leeftijd ontstaan. De aandoening is niet besmettelijk en kan niet overgedragen worden naar anderen. Naar schatting heeft meer dan 1% van de bevolking ermee te maken, wat het een van de meer voorkomende huidaandoeningen maakt.

Allergisch contacteczeem ontstaat door een complexe wisselwerking tussen je huid en bepaalde stoffen in je omgeving. Het ontwikkelen van deze aandoening verloopt in twee verschillende fases: eerst de gevoeligmakingsfase en daarna de eigenlijke allergische reactie.

Tijdens de eerste fase, wanneer je huid voor de eerste keer in contact komt met een potentieel allergeen, wordt je immuunsysteem geprikkeld. Speciale cellen in je huid nemen de vreemde stof op en slaan de informatie hierover als het ware op. Dit proces kan weken tot zelfs maanden duren. In deze periode merk je niets en heb je geen klachten, maar je lichaam staat inmiddels wel in een soort alarmtoestand.

Bij een volgend contact met diezelfde stof reageert je immuunsysteem meteen en heftig. Je witte bloedcellen herkennen de stof als lichaamsvreemd en zetten een ontstekingsreactie in gang. Dit leidt tot de rode, jeukende huiduitslag die zo kenmerkend is voor contacteczeem.

Twee vormen van allergisch contacteczeem

Er zijn twee verschillende vormen van allergisch contacteczeem: de onmiddellijke vorm en de vertraagde vorm. Bij de onmiddellijke vorm verschijnen de symptomen direct zodra je huid contact heeft met het allergeen. Dit zie je bijvoorbeeld bij allergieën voor latex, bepaalde groenten of dierenhaar. De vertraagde vorm is veel gebruikelijker en ontwikkelt zich pas na herhaaldelijk contact gedurende weken of maanden. Typische voorbeelden hiervan zijn allergieën voor nikkel in sieraden, rubber, lijm of bepaalde parfums. Het kan dus gebeuren dat je jarenlang zonder problemen hetzelfde horloge of dezelfde oorbellen draagt, om plotseling toch een allergische reactie te ontwikkelen.

Risicofactoren

Verschillende factoren kunnen het risico op het ontwikkelen van allergisch contacteczeem verhogen. Een beschadigde of droge huid maakt je gevoeliger voor het binnendringen van allergenen. Ook je beroep speelt een rol: mensen die regelmatig met chemische stoffen werken, zoals kappers, schoonmakers of bouwvakkers, hebben een verhoogd risico. Genetische aanleg kan ook meespelen, hoewel iedereen in principe allergisch contacteczeem kan ontwikkelen.

Het meest kenmerkende symptoom van allergisch contacteczeem is een jeukende huiduitslag die ontstaat op de plek waar je huid in contact is gekomen met het allergeen. Deze jeuk kan mild zijn, maar ook zo hevig dat het je dagelijkse activiteiten en nachtrust verstoort.

De huiduitslag zelf is herkenbaar aan een rode zone op de aangedane plek. Vaak zie je ook kleine bultjes, blaasjes, korstjes of schilfers. De huid kan er gezwollen en geïrriteerd uitzien. Sommige mensen ontwikkelen nattend eczeem, waarbij er vocht uit de blaasjes komt. Dit vocht droogt na verloop van tijd op en vormt een korst of vlies op de huid.

Ernst van de symptomen

De uitslag kan variëren van mild tot ernstig. Bij milde vormen zie je alleen wat roodheid en droogheid. Bij ernstiger gevallen kunnen er pijnlijke scheurtjes in de huid ontstaan, vooral op plekken die veel bewegen zoals je handen of vingers. Langdurig bestaand eczeem kan leiden tot verdikking van de huid en een ruwer, droog oppervlak.

Verschil in huidskleur

Bij mensen met een donkere huidskleur kan het eczeem er anders uitzien dan bij mensen met een lichte huid. In plaats van felrood kan de aangedane huid eerder paars, donkerbruin of grijs lijken. Na het genezen van het eczeem kunnen donkere of juist lichte vlekken achterblijven, hoewel deze meestal na verloop van tijd verbleken.

De intensiteit van de klachten kan variëren. Soms heb je alleen last van lichte droogheid en jeuk, terwijl het op andere momenten kan uitgroeien tot een flinke, pijnlijke huiduitslag die je dagelijks functioneren beïnvloedt. Krabben maakt het eczeem erger en kan leiden tot wondjes en infecties.

Het unieke aan allergisch contacteczeem is dat de uitslag vrijwel altijd voorkomt op de plek waar je huid in contact is gekomen met het allergeen. Door goed te kijken naar de locatie van het eczeem kun je vaak al een vermoeden krijgen van de mogelijke veroorzaker.

Gezicht en hals

In het gezicht en de hals zie je allergisch contacteczeem vaak door cosmetica, parfum, haarverf, oorbellen of halssnoeren. Vooral nikkel in sieraden is een veel voorkomende boosdoener. Ook bij het dragen van een bril kunnen allergische reacties optreden op de plaatsen waar het montuur de huid raakt.

Oksels, polsen en handen

De oksels zijn een klassieke plek voor contacteczeem door deodorant of scheerschuim. De pols en handen worden vaak aangedaan door horloges, armbanden, handschoenen of gereedschap dat je tijdens je werk gebruikt. Mensen die veel met water en reinigingsmiddelen werken, zoals kappers of verpleegkundigen, krijgen vaak eczeem aan hun handen.

Romp en benen

Op de borstkas en heupen kun je uitslag krijgen door metalen sluitingen van je beha, knopen of broeksriemen. Zelfs de billen kunnen aangedaan zijn, bijvoorbeeld door het gebruik van zalven of zetpillen tegen aambeien die allergene stoffen bevatten.

Voeten

Aan de benen en voeten komt allergisch contacteczeem voor door leer in schoenen, kleurstoffen in sokken, rubberen laarzen of behandelproducten tegen schimmelinfecties en zweetvoeten. Soms zie je een patroon in de uitslag dat precies overeenkomt met de vorm van het voorwerp dat contact had met je huid, zoals de band van een horloge of de vorm van een schoen.

Het is ook mogelijk dat het eczeem zich verspreidt naar plekken die niet direct contact hadden met het allergeen. Dit kan gebeuren door het wrijven of krabben aan de aangedane plek, waardoor je de stof met je vingers naar andere lichaamsdelen brengt.

De behandeling van allergisch contacteczeem richt zich op twee belangrijke doelen: het verlichten van de acute klachten en het voorkomen van nieuwe uitbraken. De meest effectieve behandeling is altijd het vermijden van contact met het allergeen dat de reactie veroorzaakt.

Cortisoncrèmes en -zalven

Voor het verlichten van de acute klachten schrijft je arts meestal een cortisoncrème of -zalf voor. Cortisone is een ontstekingsremmer die de heftige reactie van je immuunsysteem onderdrukt. Hierdoor krijgt je huid de kans om te genezen en nemen roodheid, zwelling en jeuk af. Het is belangrijk om cortisoncrèmes niet te lang achter elkaar te gebruiken, omdat langdurig gebruik de huid juist brozer kan maken, wat op zijn beurt weer kan leiden tot nieuwe huidproblemen. Je arts zal je precies uitleggen hoe lang en hoe vaak je de crème moet gebruiken.

Hydraterende verzorging

Naast cortisonbehandelingen krijg je vaak ook een hydraterende of vochtinbrengende crème voorgeschreven. Deze moet je dagelijks gebruiken, ook wanneer het eczeem al beter is. Een goed gehydrateerde huid vormt een betere barrière en is minder gevoelig voor prikkels en allergenen. Kies bij voorkeur voor neutrale, hypoallergene crèmes zonder parfum, kleurstoffen of bewaarmiddelen, omdat deze stoffen zelf ook allergische reacties kunnen veroorzaken.

Jeukstillende medicatie

Tegen de jeuk kan je arts antihistaminica voorschrijven. Deze middelen helpen vooral als de jeuk je nachtrust verstoort. Ze maken je soms wat sufferig, dus het is verstandig om ze 's avonds voor het slapengaan in te nemen.

Ernstige gevallen

In ernstige gevallen, wanneer lokale behandeling onvoldoende helpt, kan je arts cortisone in tabletvorm voorschrijven. Dit is meestal van korte duur en alleen in uitzonderlijke situaties nodig. Bij hardnekkig eczeem dat niet reageert op de standaardbehandelingen kan je huisarts je doorverwijzen naar een dermatoloog. Deze huidspecialist kan andere behandelingen overwegen, zoals geneesmiddelen die inwerken op je immuunsysteem of speciale lichttherapie.

Behandelduur

De behandelduur verschilt per persoon en hangt af van de ernst van het eczeem. Mild eczeem kan binnen een paar weken genezen, terwijl ernstiger vormen meerdere weken tot maanden kunnen duren. Het goede nieuws is dat zodra je het allergeen dat de reactie veroorzaakt kent en vermijdt, je toekomstige uitbraken vaak kunt voorkomen.

Er zijn verschillende misverstanden over allergisch contacteczeem en behandelingen die niet effectief zijn of zelfs schadelijk kunnen zijn.

Afwachten lost het niet op

Ten eerste kun je allergisch contacteczeem niet genezen door gewoon te wachten tot het vanzelf overgaat zonder het allergeen te vermijden. Zolang je huid in contact blijft komen met de stof waarvoor je allergisch bent, zal het eczeem blijven terugkomen of zelfs verergeren. Het is een misvatting dat je lichaam er vanzelf aan went of dat de allergie spontaan verdwijnt. De gevoeligheid blijft meestal levenslang bestaan.

Willekeurige huidverzorgingsproducten

Het gebruik van willekeurige huidverzorgingsproducten uit de winkel kan contraproductief zijn. Veel crèmes, lotions en zalven bevatten parfum, bewaarmiddelen of andere stoffen die juist allergische reacties kunnen uitlokken of het bestaande eczeem kunnen verergeren. Zelfs producten die zich presenteren als natuurlijk of hypoallergeen kunnen problematische ingrediënten bevatten. Het is daarom belangrijk om altijd eerst met je arts of apotheker te overleggen voordat je nieuwe producten gebruikt.

Te veel wassen

Overmatig wassen en schrubben van de aangedane huid helpt niet en kan het eczeem juist erger maken. Te veel water en zeep drogen je huid uit en verzwakken de natuurlijke huidbarrière, waardoor allergenen makkelijker kunnen binnendringen. Ook te hete douches of baden zijn niet aan te raden.

Agressieve thuisremedies

Thuisremedies zoals azijn, citroen of andere zure substanties zijn af te raden. Deze kunnen de al geïrriteerde huid verder beschadigen en tot pijn en ontsteking leiden. Hetzelfde geldt voor het gebruik van alcohol of andere agressieve vloeistoffen om de huid te desinfecteren.

Dieet en supplementen

Tot slot is het een misverstand dat je door een bepaald dieet of voedingssupplementen allergisch contacteczeem kunt laten verdwijnen. Anders dan bij sommige andere vormen van eczeem die verband houden met voedselallergie, wordt allergisch contacteczeem veroorzaakt door uitwendig contact met allergenen. Wat je eet heeft hier geen invloed op.

Is allergisch contacteczeem besmettelijk?

Nee, allergisch contacteczeem is absoluut niet besmettelijk. Je kunt het niet overdragen aan anderen door aanraking, het delen van handdoeken of andere vormen van contact. Het is een reactie van je eigen immuunsysteem op een specifieke stof en heeft niets te maken met bacteriën of virussen die van persoon op persoon kunnen overgaan.

Hoe lang duurt het voordat het eczeem overgaat?

De duur hangt af van verschillende factoren, zoals de ernst van het eczeem, hoe snel je het allergeen kunt vermijden en hoe consequent je de behandeling volgt. Bij milde gevallen kun je binnen één tot twee weken verbetering zien. Ernstiger eczeem kan vier tot zes weken of langer nodig hebben om te genezen. Belangrijk is dat je het contact met het allergeen volledig vermijdt, anders blijft het eczeem terugkomen.

Kun je allergisch contacteczeem voorkomen?

Volledige preventie is niet altijd mogelijk, vooral als je niet weet voor welke stoffen je gevoelig bent. Wel kun je het risico verkleinen door je huid goed te verzorgen met neutrale, hypoallergene producten en door voorzichtig te zijn met nieuwe cosmetica of materialen. Als je eenmaal weet waar je allergisch voor bent, kun je nieuwe uitbraken vaak volledig voorkomen door contact met die stof te vermijden.

Wanneer moet je naar de huisarts?

Ga naar je huisarts als je een jeukende, rode huiduitslag hebt die niet binnen een week verbetert, als het eczeem pijnlijk wordt, als je tekenen van infectie ziet zoals etteren of gele korsten, of als de jeuk je nachtrust ernstig verstoort. Ook als je herhaaldelijk last hebt van huiduitslag op dezelfde plek of na gebruik van bepaalde producten, is het verstandig om naar je huisarts te gaan voor onderzoek.

Zal het eczeem blijven terugkomen?

Als je het allergeen blijft vermijden waarvoor je gevoelig bent, hoeft het eczeem niet terug te komen. De gevoeligheid voor de stof blijft meestal wel levenslang bestaan, dus bij opnieuw contact kan de reactie terugkeren. Door bewust om te gaan met producten en materialen waar je voor gevoelig bent, kun je meestal goed voorkomen dat het eczeem terugkomt.

Hoe weet ik zeker waar ik allergisch voor ben?

Als het niet duidelijk is welke stof je eczeem veroorzaakt, kan je arts een plakproef (patchtest) uitvoeren. Hierbij worden kleine hoeveelheden van verschillende veelvoorkomende allergenen met speciale pleisters op je huid aangebracht, meestal op je rug. Na twee tot drie dagen bekijkt de arts welke stoffen een reactie veroorzaken. Niet altijd wordt het exacte allergeen gevonden, maar gelukkig is de behandeling vaak hetzelfde, ongeacht de specifieke oorzaak.

1. www.ebpnet.be
2. www.thuisarts.nl
3. www.huidarts.info
4. Allergienetwerk UZ Gent
5. Gezondheid en Wetenschap