Huidproblemen aan de oogleden: symptomen, oorzaken en behandeling

Huidproblemen aan de oogleden vormen een verzameling van aandoeningen die de dunne, kwetsbare huid rond je ogen aantasten. Deze huid is bijzonder gevoelig omdat ze veel dunner is dan de huid elders op je lichaam en bovendien constant in beweging door knipperen en gezichtsuitdrukkingen. Elk probleem aan de oogleden kan behoorlijk hinderlijk zijn omdat het je zicht kan beïnvloeden en omdat je ogen centraal staan in je gezicht.

Afwijkingen aan de huid van je oogleden kunnen drie verschillende oorzaken hebben: een lokaal probleem dat alleen de oogleden betreft, onderdeel van een algemene huidziekte die zich ook elders manifesteert, of een symptoom van een onderliggende aandoening.

Bij lokale oorzaken is het probleem beperkt tot de oogleden en directe omgeving. Droge ogen zijn een veelvoorkomende oorzaak. Wanneer je ogen niet genoeg traanvocht produceren of het traanvocht te snel verdampt, kunnen je ogen en de huid eromheen geïrriteerd raken. Ook allergische reacties op cosmetica, make-up, oogdruppels of contactlensvloeistof komen regelmatig voor. De huid van je oogleden kan zeer gevoelig reageren op stoffen die je normaal gesproken goed verdraagt op andere lichaamsdelen.

Algemene huidziekten kunnen zich ook uiten op de oogleden. Eczeem is verreweg de meest voorkomende huidaandoening die de oogleden treft. Dit kan atopisch eczeem zijn (een aangeboren neiging tot droge en gevoelige huid) of contacteczeem (een allergische reactie op een specifieke stof). Psoriasis komt minder vaak voor op de oogleden maar is zeker mogelijk. Ook seborroïsch eczeem, een schilferige huidaandoening die vooral voorkomt op plekken met veel talgklieren, kan de oogleden aantasten.

Bacteriële infecties zoals blefaritis (een ontsteking van de ooglidranden) komen regelmatig voor. Impetigo of krentenbaard is een besmettelijke bacteriële huidinfectie die zich kan uitbreiden naar de oogleden. Cellulitis, een ernstige ontsteking van het diepere huidweefsel, kan de oogleden aantasten en is een medische spoedsituatie. Ook infecties van het traanzakje (het orgaantje in de binnenste ooghoek dat tranen afvoert) kunnen voor problemen zorgen.

Virale infecties zijn eveneens belangrijk. Mollusca of parelwratjes zijn kleine, glanzende bobbeltjes veroorzaakt door een virus en komen vooral voor bij kinderen. Zona of gordelroos, veroorzaakt door reactivatie van het waterpokkenvirus, kan de oogleden ernstig aantasten wanneer het voorkomt in het gezicht.

Zwelling van de oogleden kan wijzen op onderliggende problemen zoals schildklieraandoeningen, vochtophoping door hart- of nierproblemen, of andere systemische ziekten die zich manifesteren in de oogleden.

De oorzaken van huidproblemen aan de oogleden zijn divers en hangen samen met de specifieke aandoening. Begrip van deze oorzaken helpt bij preventie en behandeling.

Droge ogen ontstaan wanneer je traanproductie onvoldoende is of wanneer het traanvocht te snel verdampt. Dit komt vaker voor bij ouderen, mensen die veel achter een scherm werken en daardoor minder knipperen, bij gebruik van bepaalde medicijnen, of bij bepaalde auto-immuunziekten. De chronische irritatie van droge ogen kan leiden tot ontstoken, rode ooglidranden en schilferige huid rond de ogen.

Allergische reacties op oogleden worden vaak veroorzaakt door cosmetische producten. Oogschaduw, mascara, eyeliner, make-up remover, gezichtscrèmes, en parfums kunnen allergische contactdermatitis veroorzaken. Interessant is dat je soms pas na langdurig gebruik van een product een allergie ontwikkelt, zelfs na jaren probleemloos gebruik. Ook oogdruppels, vooral die conserveermiddelen bevatten, kunnen allergische reacties uitlokken. Zelfs de rubber onderdelen van wimperknijpers of ingrediënten in wimperlijm voor valse wimpers kunnen de boosdoener zijn.

Eczeem aan de oogleden kan verschillende vormen hebben. Atopisch eczeem is erfelijk bepaald en komt vaak voor bij mensen die ook astma of hooikoorts hebben. De huid is van nature droog en gevoelig. Contacteczeem ontstaat door contact met allergene stoffen. Seborroïsch eczeem houdt verband met een gistachtige schimmel die normaal op de huid leeft maar bij sommige mensen overreactie veroorzaakt.

Blefaritis, ontsteking van de ooglidranden, ontstaat door verstopte talgkliertjes aan de basis van de wimpers. Deze produceren normaal een olieachtige substantie die het traanvocht helpt om op het oog te blijven. Bij blefaritis raken deze kliertjes verstopt en ontstoken. Bacteriën die normaal op de huid leven kunnen de situatie verergeren. Ook de Demodex mijt, een microscopisch klein beestje dat in wimperhaarzakjes leeft, kan bijdragen aan blefaritis.

Bacteriële infecties zoals impetigo worden veroorzaakt door bacteriën die via kleine wondjes of beschadigde huid binnendringen. Kinderen die met vuile handen in hun ogen wrijven lopen extra risico. Cellulitis, een diepere huidinfectie, kan ontstaan vanuit een insectenbeet, wondje, of zich verspreiden vanuit een nabijgelegen infectie zoals een neusbijholteontsteking.

Virale infecties hebben specifieke oorzaken. Mollusca worden overgedragen door direct contact of via gedeelde handdoeken. Zona ontstaat door reactivatie van het waterpokken virus dat slapend in je zenuwen zit na een eerdere waterpokken infectie. Dit kan gebeuren bij verminderde weerstand, ouderdom, of stress.

Traanzakinfecties ontstaan wanneer de afvoer van tranen verstopt raakt en bacteriën zich ophopen in het traanzakje. Dit komt vaker voor bij pasgeborenen met een aangeboren vernauwing van de traanbuis, of bij ouderen bij wie de traanafvoer vernauwd is.

De symptomen verschillen per aandoening en het herkennen van specifieke kenmerken helpt bij de juiste diagnose.

Bij eczeem zijn de oogleden rood, droog en schilferig. De huid voelt ruw aan en kan barsten, vooral bij de ooghoeken. Jeuk is vaak het meest hinderlijke symptoom. Bij langdurig eczeem kan de huid rond de ogen donkerder kleuren. Wanneer eczeem, psoriasis of impetigo de oorzaak is, zie je vaak vergelijkbare letsels op andere plekken van je lichaam. Kijk daarom ook naar je hoofdhuid, handen, ellebogen, en knieën. Soms zijn er ook afwijkingen aan de nagels zoals kuiltjes of verdikking.

Bij blefaritis zie je kleine schilfers tussen de wimpers zitten, een beetje zoals roos maar dan aan de wimperrand. De ooglidranden zijn rood en kunnen gezwollen zijn. Vaak voelen je ogen branderig aan en heb je het gevoel dat er zand in zit. Je wimpers kunnen samenkleven, vooral 's ochtends. Soms vallen wimpers uit. Jeuk komt regelmatig voor.

Allergische reacties op cosmetica of oogdruppels geven acute zwelling, roodheid en intense jeuk van de oogleden. De huid kan vochtig worden en zelfs blaren vormen. Meestal weet je dat je iets nieuws hebt gebruikt, hoewel reacties soms pas na herhaaldelijk gebruik ontstaan.

Cellulitis veroorzaakt een ernstig zieke indruk. Het ooglid is sterk gezwollen, warm, rood en pijnlijk. Zonder behandeling breidt de roodheid zich uit over het gezicht. Je kunt koorts hebben en je algemeen ziek voelen. Dit is een medische noodsituatie.

Bij een traanzakinfectie ontstaat een pijnlijk bolletje in de binnenste ooghoek. Als je erop drukt, komt er een druppeltje etter uit. Het oog zelf kan ook rood en tranend zijn.

Mollusca zijn kleine, glanzende, parelachtige bobbeltjes met een kuitje in het midden. Ze jeuken meestal niet en doen geen pijn. Ze groeien langzaam en kunnen spontaan verdwijnen maar dit duurt vaak maanden.

Zona begint met pijn aan of rond één oog, soms al dagen voordat je iets ziet. Dit is een belangrijk kenmerk, want de pijn komt voor de uitslag. Daarna verschijnt roodheid en ontstaan groepjes blaasjes op één helft van het voorhoofd en het ooglid. Deze blaasjes volgen het verloop van een zenuw en stoppen precies op de middenlijn. Na enkele dagen drogen de blaasjes op en vormen korstjes. De pijn kan weken tot maanden aanhouden, ook nadat de huidafwijkingen genezen zijn.

Zwelling van beide oogleden zonder roodheid of pijn kan wijzen op vochtophoping door hart-, nier-, of schildklierproblemen. Ook allergische reacties kunnen beide ogen aantasten.

Zoals de naam al aangeeft, betreffen deze problemen primair de oogleden, maar de precieze locatie en het patroon kunnen diagnostisch waardevol zijn.

Boven- en onderleden kunnen beide of elk afzonderlijk aangetast worden. Eczeem treft vaak beide oogleden en meestal ook beide ogen symmetrisch. De huid van het bovenste ooglid is extra gevoelig voor contactallergieën omdat deze dunner is en meer blootgesteld wordt aan cosmetica.

De ooglidranden, de zone waar de wimpers zitten, zijn de primaire locatie bij blefaritis. Er is roodheid, zwelling en er ontstaan schilfers precies langs de wimperrand. Mollusca zitten vaak op de ooglidrand of net eronder.

De binnenste ooghoek is de typische plek voor traanzakinfecties. Hier ontstaat een pijnlijke zwelling die druk kan geven op het traanzakje.

Bij zona is het patroon zeer karakteristiek. De afwijkingen zitten aan één kant van het gezicht en volgen exact het verloop van een zenuw. Ze stoppen abrupt op de middenlijn van het gezicht. De blaasjes en roodheid zijn strikt beperkt tot één helft, terwijl de andere kant volkomen normaal blijft.

Psoriasis op de oogleden komt minder vaak voor dan op andere lichaamsdelen. Als het voorkomt, zijn vaak ook andere typische psoriasislocaties aangedaan zoals de ellebogen, knieën en hoofdhuid.

Seborroïsch eczeem treft vooral gebieden met veel talgklieren. Op het gezicht betekent dit de zones aan weerszijden van de neus, de wenkbrauwen en de ooglidranden. Vaak zie je ook schilfers in de hoofdhuid.

Impetigo kan overal op het gezicht voorkomen maar heeft de neiging zich te verspreiden. Wat begint als één plekje kan zich uitbreiden naar oogleden, neus en mond door krabben en aanraken met besmette vingers.

Cellulitis treft meestal één ooglid en het omliggende gezichtsweefsel. De roodheid heeft geen scherpe begrenzing maar verloopt geleidelijk naar normaal uitziende huid.

De behandeling hangt sterk af van de onderliggende oorzaak. Correcte diagnose is daarom essentieel voor effectieve behandeling.

Bij droge ogen zijn kunsttraandruppels de basis. Deze druppels breng je meerdere keren per dag aan om de verdamping van het oogvocht tegen te gaan. Ook oogzalven voor de nacht kunnen helpen.

Bij allergische reacties is het identificeren en vermijden van het allergene product cruciaal. Stop met alle oogcosmetica en gezichtsproducten en introduceer ze daarna één voor één weer om de boosdoener te vinden. Zwakke ontstekingsremmende crèmes kunnen tijdelijk verlichting geven. Let op dat je in het gezicht alleen zwakke cortisoncrèmes gebruikt, nooit sterke. Gebruik ze ook nooit langer dan twee tot drie weken achter elkaar zonder overleg met je arts. De huid rond de ogen is extra gevoelig voor bijwerkingen zoals huidverdunning.

Voor eczeem zijn hydraterende crèmes essentieel. Smeer meerdere keren per dag een vette, ongeparfumeerde crème rond je ogen. Bij actief eczeem kan een korte kuur met zwakke cortisoncrème helpen, maar gebruik dit alleen onder begeleiding van je arts. Nieuwe medicijnen die inwerken op het immuunsysteem zijn beschikbaar voor hardnekkig eczeem aan de oogleden.

Blefaritis vraagt om dagelijkse ooglidhygiëne. Breng twee keer per dag gedurende tien minuten een warm, vochtig kompres aan op je gesloten ogen. Dit maakt de verstopte talgklieren los. Reinig daarna de ooglidranden zorgvuldig met een wattenstaafje gedrenkt in verdund babyshampoo of speciale ooglidreiniger. Bij hardnekkige blefaritis kan je arts een crème met medicatie voorschrijven.

Bacteriële infecties worden behandeld met medicatie. Bij milde gevallen volstaat een crème, bij ernstiger infecties zijn tabletten nodig. Cellulitis vereist altijd spoedbehandeling met medicijnen, vaak via infuus in het ziekenhuis.

Traanzakinfecties worden behandeld met warme kompressen en medicatie. Soms is een kleine ingreep nodig om de traanafvoer te openen.

Bij virale infecties verschilt de behandeling per type. Mollusca verdwijnen meestal vanzelf, al kan dit maanden duren. Een arts kan ze verwijderen als ze hinderlijk zijn. Zona daarentegen vereist wél antivirale medicatie, vooral als het het oog betreft. Elke verdenking op zona aan het oog moet onmiddellijk door een oogarts onderzocht worden om beschadiging van het oog te voorkomen.

Naast specifieke behandeling zijn er algemene maatregelen die helpen. Raak je ogen niet aan met vuile handen. Was regelmatig je handdoeken en kussensloop. Gebruik geen oogmake-up tijdens acute infecties. Gooi oude cosmetica weg die mogelijk besmet zijn.

Bij huidproblemen aan de oogleden zijn er enkele ineffectieve of zelfs schadelijke benaderingen die je beter kunt vermijden.

Sterke cortisoncrèmes in het gezicht en rond de ogen gebruiken is gevaarlijk. De huid is daar extra dun en gevoelig voor bijwerkingen. Te sterke cortisone kan de huid blijvend beschadigen, bloedvaatjes zichtbaar maken, en zelfs staar en verhoogde oogdruk veroorzaken. Gebruik in het gezicht alleen zwakke cortisonpreparaten en alleen voor korte periodes.

Blijven gebruiken van cosmetica waarop je allergisch bent in de hoop dat het vanzelf overgaat, werkt niet. De allergie wordt alleen maar erger. Stop volledig met het verdachte product en geef je huid rust om te herstellen.

Oogdruppels uit de drogist lukraak proberen zonder de oorzaak te kennen, kan contraproductief zijn. Sommige oogdruppels bevatten conserveermiddelen of medicijnen die je probleem kunnen verergeren. Ook kunnen ze een allergische reactie veroorzaken bovenop je bestaande probleem.

Zelf een diagnose stellen via internet en behandelen zonder medisch advies is riskant. Huidproblemen aan de oogleden kunnen op elkaar lijken maar vragen om heel verschillende behandelingen. Een verkeerde behandeling kan je probleem verergeren. Bij twijfel of als het niet beter wordt, ga naar je huisarts.

Oogleden schrobben of te agressief reinigen bij jeuk of schilfers maakt het alleen maar erger. De huid wordt extra geïrriteerd en beschadigd. Wees altijd voorzichtig en zacht met de huid rond je ogen.

Zona rond het oog niet laten behandelen is gevaarlijk. Zonder antivirale behandeling kan het virus het oog zelf aantasten en blijvende schade veroorzaken aan het hoornvlies of zelfs blindheid. Elke verdenking op zona rond het oog is een spoedgeval.

‍

Kan ik make-up blijven gebruiken bij huidproblemen aan de oogleden?

Tijdens een actieve infectie of erge ontsteking is het beter om even geen oogmake-up te gebruiken. Dit voorkomt verdere irritatie en verspreiding van eventuele infecties. Ook kan make-up bacteriën bevatten die de situatie verergeren. Als je huid hersteld is, kun je voorzichtig weer beginnen met make-up, maar kies voor hypoallergene producten zonder parfum. Vervang oude cosmetica die mogelijk besmet zijn door nieuwe. Introduceer producten één voor één zodat je kunt zien of iets irritatie veroorzaakt.

Hoe weet ik of mijn huidprobleem allergisch is?

Bij een allergische reactie zie je meestal acute roodheid, zwelling en intense jeuk kort na gebruik van een nieuw product. Soms ontwikkel je echter pas na langdurig gebruik een allergie. Als je vermoedt dat iets een reactie veroorzaakt, stop er dan volledig mee en kijk of het verbetert. Je arts of een huidspecialist kan allergietesten doen om specifieke allergieën vast te stellen. Dit gebeurt door kleine hoeveelheden mogelijke allergenen op je rug te plakken en na enkele dagen te kijken of er reacties zijn ontstaan.

Wanneer moet ik naar de dokter met huidproblemen aan de oogleden?

Ga naar de dokter als de klachten niet binnen een week verbeteren met zelfzorg, als je pijn hebt, als je zwelling hebt die je zicht belemmert, bij koorts, bij verdenking op zona met blaasjes rond het oog, als je pupil vervormd lijkt of je gezichtsvermogen veranderd is, of als je niet zeker weet wat de oorzaak is. Ook bij vaak terugkerende problemen is professioneel advies zinvol om de onderliggende oorzaak aan te pakken.

Kunnen huidproblemen aan de oogleden mijn zicht aantasten?

De meeste huidproblemen aan de oogleden zijn onschuldig en tasten je zicht niet aan. Echter, sommige aandoeningen kunnen wel gevaarlijk zijn voor je oog. Cellulitis kan zich uitbreiden naar de oogkas en het oog zelf. Zona kan het hoornvlies beschadigen. Ernstige zwelling kan mechanisch je zicht belemmeren. Ook chronische blefaritis kan uiteindelijk je oog aantasten. Daarom is het belangrijk om bij verdenking op deze ernstigere aandoeningen direct medische hulp te zoeken.

Hoe voorkom ik huidproblemen aan de oogleden?

Goede hygiëne is belangrijk. Was je handen regelmatig en raak je ogen niet aan met vuile handen. Verwijder elke avond zorgvuldig je make-up. Gebruik hypoallergene, ongeparfumeerde producten rond je ogen. Vervang regelmatig je oogmake-up, zeker na een ooginfectie. Deel geen handdoeken, kussens of make-up met anderen. Als je droge ogen hebt, gebruik dan regelmatig kunsttranen. Bij bekende allergieën vermijd je de allergene producten. Een gezonde leefstijl met voldoende slaap en weinig stress helpt je huid weerbaar te houden.

Is blefaritis besmettelijk?

Blefaritis zelf is niet besmettelijk. Het is een ontsteking van je eigen talgklieren aan de wimperrand. Wel kunnen de bacteriën die erbij betrokken zijn in theorie overgedragen worden, maar dit gebeurt zelden in de praktijk. Het is niet nodig om iemand met blefaritis te mijden. Wel is het verstandig om niet elkaars handdoeken te delen en goede handhygiëne te betrachten, maar dat geldt eigenlijk altijd.

1. Gezondheid en Wetenschap, Huidproblemen aan de oogleden
2. Thuisarts.nl, Ooglidontsteking (blefaritis)
3. EBPnet (Evidence-Based Practice Network)