.webp)
Wat is Steenpuist?
Een steenpuist, in medische termen ook wel karbonkel of evenoog genoemd, is een diepe ontsteking van een haarzakje en het omliggende weefsel. Het is eigenlijk een ernstige vorm van folliculitis, de ontsteking van haarzakjes. Waar een gewone ontstoken haarzakje een klein, oppervlakkig bultje geeft, groeit een steenpuist dieper in de huid en veroorzaakt een grotere, pijnlijkere zwelling.
Iedereen kan een steenpuist krijgen, op elk moment in het leven. Het komt regelmatig voor en hoort bij de meest voorkomende huidinfecties. Mannen krijgen iets vaker een steenpuist dan vrouwen, vooral in de puberteit en op jonge volwassen leeftijd.
Een steenpuist begint altijd bij een haarzakje. Deze kleine instulpingen in je huid, waar de haren uit groeien, kunnen ontsteken door bacteriën. Wanneer de ontsteking zich uitbreidt naar het omliggende weefsel en het onderhuids bindweefsel, ontstaat de karakteristieke diepe, pijnlijke zwelling die we een steenpuist noemen.
De omvang kan sterk variëren. Sommige steenpuisten zijn niet groter dan een erwt, terwijl andere uitgroeien tot de grootte van een golfbal. Hoe groter de steenpuist, hoe meer pijn en ongemak je meestal ervaart.
Wanneer meerdere steenpuisten naast elkaar ontstaan en zich onder de huid met elkaar verbinden, noemen we dit een karbonkel of negenoog. Dit komt gelukkig minder vaak voor, maar is wel ernstiger en vraagt altijd om medische behandeling.
In zeldzame gevallen kan een diepe ontsteking evolueren naar een huidabces, een afgesloten holte gevuld met etter. Ook dit vereist medische interventie om de etter te verwijderen en infectie te bestrijden.
Heb je last van Steenpuist?
Laat je huid beoordelen door een erkende dermatoloog via de Skindr app. Upload foto's en krijg binnen 48 uur een diagnose met persoonlijk advies. Geen wachtkamer, geen verwijsbrief nodig.
Hoe ontstaat Steenpuist?
Een steenpuist wordt vrijwel altijd veroorzaakt door een bacterie, meestal Staphylococcus aureus. Deze bacterie leeft van nature op onze huid zonder problemen te veroorzaken, maar kan onder bepaalde omstandigheden een haarzakje binnendringen en daar een infectie starten.
De infectie begint vaak met een kleine beschadiging van de huid. Scheren, waxen of epileren kunnen microscopische wondjes maken waardoor bacteriën naar binnen kunnen. Ook wrijving van strakke kleding speelt een rol - denk aan strakke spijkerbroeken, nauwe kragen of sportkleding die voortdurend wrijft.
Vette zalven en oliën kunnen de haarzakjes verstoppen. Wanneer talg zich ophoopt, ontstaat een omgeving waarin bacteriën goed kunnen groeien. Zweten creëert daarnaast een vochtige, warme omgeving die ideaal is voor bacteriën. De combinatie van vocht, warmte en wrijving vormt de perfecte voedingsbodem. Ook slecht onderhouden hot tubs, whirlpools of zwembaden kunnen tot steenpuisten leiden.
Bepaalde mensen zijn extra vatbaar: mensen met een verzwakt immuunsysteem (door diabetes, HIV of medicatie), mensen met overgewicht (vooral in huidplooien), of mensen die bepaalde ontstekingsremmende medicijnen gebruiken. Slechte hygiëne kan een rol spelen, hoewel steenpuisten ook bij mensen met goede huidverzorging voorkomen.
Een steenpuist op één plek vergroot het risico op meer steenpuisten elders, vooral als je eraan zit of de etter niet goed wegwast.
Symptomen en kenmerken van Steenpuist
Een steenpuist begint meestal als een kleine, rode bult op de huid. In dit beginstadium lijkt het nog op een gewoon puistje, maar al snel merk je het verschil. De bult groeit geleidelijk in grootte en wordt pijnlijker.
De vier klassieke kenmerken van ontsteking zijn duidelijk aanwezig: warmte, roodheid, zwelling en pijn. De huid voelt warmer aan, de roodheid breidt zich uit, de zwelling wordt groter en voelt hard en gespannen aan. De pijn neemt toe en geeft vaak een kloppend, bonzend gevoel. Bij steenpuisten in gebieden met veel beweging, zoals in de nek of lies, kan de pijn aanzienlijk zijn en je bewegingsvrijheid beperken.
Na enkele dagen rijpt de steenpuist. Het centrum wordt zachter en er vormt zich een gelige of witte kop aan de oppervlakte - het etter dat zich heeft opgehoopt. De steenpuist kan vanzelf openbarsten, wat vaak direct verlichting brengt. Soms blijft hij intact en droogt hij op, waarbij de etter geleidelijk door het lichaam wordt opgeruimd.
De grootte varieert van een centimeter tot drie à vier centimeter in doorsnee. De huid rond de steenpuist voelt vaak gespannen en hard aan, met een duidelijke verharding onder de huid. Dit onderscheidt een steenpuist van oppervlakkige huidinfecties.
Bij uitgebreide steenpuisten of meerdere tegelijk kun je je algemeen ziek voelen met koorts, vermoeidheid en malaise. Dit vereist medische behandeling. Een karbonkel, waarbij meerdere steenpuisten samenkomen, ziet eruit als een grote massa met meerdere gelige koppen en paarsrode huid, en maakt je vaak ziek met koorts.
Steenpuisten laten soms littekens achter, vooral wanneer ze groot waren of wanneer eraan gekrabd of geknepen is.
Waar komt Steenpuist voor?
Een steenpuist kan overal op het lichaam ontstaan waar haren groeien, maar sommige plekken zijn gevoeliger. De locatie hangt vaak samen met de oorzaak en omstandigheden.
Het gezicht is veelvoorkomend maar ook risicovol. In de baardstreek bij mannen ontstaan steenpuisten vaak na het scheren. Een steenpuist in het gezicht vraagt extra aandacht omdat infecties zich hier kunnen uitbreiden. De driehoek tussen neus en mondhoeken is een zone waar dokters extra voorzichtig zijn vanwege de directe bloedvatverbinding met het brein.
De nek wordt vaak getroffen, vooral bij mensen met kort geschoren haar of kragen die schuren. De achterkant van de nek is een klassieke plek. De oksels zijn gevoelig door de combinatie van zweten, scheren, deodorant en wrijving van kleding.
In de liesstreek komen steenpuisten regelmatig voor, vooral bij mensen die deze zone scheren of waxen. Strakke onderkleding, zweten en wrijving dragen bij aan het ontstaan. De bilstreek, vooral de bilnaad en zitholte, is een andere veelvoorkomende locatie. Langdurig zitten verhoogt het risico.
De dijen kunnen steenpuisten ontwikkelen, vooral aan de binnenkant waar de benen tegen elkaar schuren. Op de rug en borst zien we ze vooral bij mensen die veel zweten of intensief sporten. De hoofdhuid kan ook getroffen worden, hoewel dit minder frequent voorkomt. Steenpuisten hier zijn vaak pijnlijk omdat de huid strak gespannen zit. Op de handen en armen komen ze minder vaak voor.
Een steenpuist ontstaat meestal op één plek, maar sommige mensen krijgen meerdere tegelijk op verschillende lichaamsdelen. Dit kan wijzen op een onderliggend probleem zoals diabetes of een verzwakt immuunsysteem.
Heb je last van Steenpuist?
Laat je huid beoordelen door een erkende dermatoloog via de Skindr app. Upload foto's en krijg binnen 48 uur een diagnose met persoonlijk advies. Geen wachtkamer, geen verwijsbrief nodig.
Behandeling van Steenpuist
De meeste steenpuisten genezen vanzelf binnen één tot twee weken. Goede zelfzorg kan het genezingsproces ondersteunen en ongemak verminderen.
Het belangrijkste advies: laat de steenpuist met rust. Ga er niet aan zitten, knijp er niet in en probeer hem niet open te maken. Door te knijpen duw je de infectie dieper en vergroot je het risico op verspreiding en littekens.
Was de huid rond de steenpuist twee keer per dag voorzichtig met water en een milde ontsmettende zeep, maar schrob niet. Dep daarna voorzichtig droog met een schone handdoek. Warme, vochtige kompressen kunnen verlichting brengen. Week een schone washand in warm water en leg hem vijftien minuten op de steenpuist, drie tot vier keer per dag. De warmte bevordert het genezingsproces en kan helpen bij het natuurlijk openbarsten.
Als de steenpuist vanzelf opengaat, laat de etter er voorzichtig uitlopen zonder te drukken. Was de omgeving daarna goed schoon. Voor pijnverlichting kun je paracetamol gebruiken. Draag losse, ademende kleding die niet schuurt. Dek de steenpuist niet af tenzij er etter uitloopt. Vermijd crèmes, zalven of oliën - deze kunnen de poriën verder verstoppen.
Wanneer naar de dokter? Bij steenpuisten die niet verbeteren na één tot twee weken, zeer hevig pijn, groter worden, koorts, rode strepen over de huid, of als je je algemeen ziek voelt. Steenpuisten in het gezicht vereisen altijd medische beoordeling. Ook mensen met diabetes of een verzwakt immuunsysteem moeten medische hulp zoeken.
Je arts kan een antibioticumzalf voorschrijven of bij uitgebreide infecties orale antibiotica geven. Soms moet een steenpuist worden ingesneden (incisie en drainage) om de etter eruit te laten, wat vaak direct verlichting geeft. Bij terugkerende steenpuisten kan langdurige behandeling met antibiotica of ontsmettende zeep nodig zijn.
Wat werkt niet voor Steenpuist
Er circuleren verschillende mythes en verkeerde aanpakken rondom steenpuisten die je beter kunt vermijden omdat ze de situatie kunnen verergeren.
Het uitknijpen van een steenpuist is de meest gemaakte fout. Hoewel het verleidelijk is om de etter eruit te persen, vooral wanneer je een duidelijk geel kopje ziet, is dit gevaarlijk. Door te knijpen duw je bacteriën dieper de huid in en kun je de infectie verspreiden naar omliggend weefsel. Ook vergroot je de kans op littekens aanzienlijk.
Thuisremedies zoals tandpasta, azijn of baking soda op de steenpuist aanbrengen hebben geen bewezen effect en kunnen de huid irriteren. Deze middelen zijn niet ontwikkeld voor huidinfecties en kunnen de ontstoken huid verder beschadigen.
Vette zalven, oliën of dikke crèmes aanbrengen in de veronderstelling dat ze helpen genezen, werkt averechts. Deze producten kunnen de poriën verder verstoppen en de afvoer van etter belemmeren. De steenpuist heeft juist behoefte aan een schone, droge omgeving.
Het prikken in de steenpuist met een naald om hem open te maken is gevaarlijk. Naalden zijn nooit volledig steriel en je loopt het risico om nog meer bacteriën naar binnen te brengen. Ook kun je bloedvaten of zenuwen beschadigen. Als een steenpuist moet worden opengemaakt, laat dit dan doen door een arts in steriele omstandigheden.
Blijven scheren of epileren op de plek waar een steenpuist zit, houdt de irritatie in stand en kan nieuwe steenpuisten veroorzaken. Geef je huid rust en stop tijdelijk met ontharen in het getroffen gebied.
Denken dat een steenpuist binnen een paar dagen over is, kan teleurstellend uitpakken. Steenpuisten hebben tijd nodig om te rijpen, open te gaan en te genezen. Dit proces duurt gemakkelijk tien tot veertien dagen. Ongeduld leidt vaak tot knijpen en peuteren, wat contraproductief is.
Het negeren van terugkerende steenpuisten zonder medisch advies in te winnen is niet verstandig. Frequente steenpuisten kunnen wijzen op onderliggende problemen zoals diabetes, dragerschap van bepaalde bacteriën, of immuunstoornissen die behandeling behoeven.
Het delen van handdoeken, washandjes of scheermesjes met anderen wanneer je een steenpuist hebt, kan bacteriën verspreiden. Gebruik je eigen spullen en was ze regelmatig op hoge temperatuur.
Zelfmedicatie met oude antibiotica uit de voorraad is niet alleen ineffectief maar ook gevaarlijk. Niet alle antibiotica werken tegen de bacterie die steenpuisten veroorzaakt, en verkeerd gebruik kan leiden tot resistentie.
Veelgestelde vragen over Steenpuist
Is een steenpuist besmettelijk?
Een steenpuist zelf kun je niet overdragen door gewoon contact. Als je iemand aanraakt die een steenpuist heeft, krijg je er niet automatisch zelf één. Wel kunnen de bacteriën uit de etter zich verspreiden. Als etter uit een steenpuist in contact komt met een wondje op je eigen huid of die van iemand anders, kan daar een nieuwe infectie ontstaan. Daarom is goede handhygiëne essentieel. Was je handen altijd nadat je een steenpuist hebt aangeraakt en deel geen handdoeken of washandjes met anderen.
Hoe lang duurt het voordat een steenpuist geneest?
Een steenpuist heeft meestal tien tot veertien dagen nodig om volledig te genezen. De eerste dagen groeit en rijpt hij, wat gepaard gaat met toenemende pijn en zwelling. Na ongeveer een week kan de steenpuist openbarsten of begint hij op te drogen. Daarna neemt de zwelling geleidelijk af en geneest de huid. Bij grote steenpuisten of wanneer er een abces moet worden ingesneden, kan het genezingsproces langer duren, soms tot drie weken.
Kan ik een steenpuist voorkomen?
Er zijn verschillende maatregelen die het risico op steenpuisten kunnen verkleinen. Goede huidhygiëne is de basis: was regelmatig met water en zeep, vooral na het zweten. Bij het scheren kun je irritatie verminderen door altijd een scherp scheermesje te gebruiken, in de richting van de haargroei te scheren, en de huid na afloop te koelen. Draag ademende, losse kleding die niet schuurt. Deel nooit scheermesjes, handdoeken of andere persoonlijke verzorgingsartikelen. Als je vaak steenpuisten krijgt, kan je arts een ontsmettende zeep aanbevelen voor dagelijks gebruik.
Wanneer moet ik met een steenpuist naar de dokter?
Medische hulp is nodig wanneer de steenpuist na twee weken niet verbetert of juist groter wordt. Ook bij hevige pijn die niet reageert op pijnstillers, koorts, rode strepen die vanuit de steenpuist over de huid lopen, of wanneer je je algemeen ziek voelt, moet je contact opnemen met je arts. Steenpuisten in het gezicht vereisen altijd medische beoordeling vanwege het risico op ernstige complicaties. Mensen met diabetes of een verminderde afweer moeten bij elke steenpuist hun arts raadplegen.
Waarom krijg ik steeds steenpuisten?
Terugkerende steenpuisten kunnen verschillende oorzaken hebben. Sommige mensen zijn drager van Staphylococcus aureus bacteriën in hun neus of op hun huid, wat het risico op infecties vergroot. Onderliggende aandoeningen zoals diabetes kunnen je vatbaarder maken. Ook bepaalde gewoonten zoals vaak scheren, strakke kleding dragen of werken in warme, vochtige omgevingen spelen een rol. Bij frequente steenpuisten is het belangrijk om samen met je arts de oorzaak op te sporen en een behandelplan op te stellen.
Kan ik werken of sporten met een steenpuist?
Werken is meestal mogelijk, afhankelijk van de locatie en ernst van de steenpuist. Bij een steenpuist in de bilstreek kan langdurig zitten pijnlijk zijn. Sporten kan, maar vermijd activiteiten die wrijving veroorzaken op de plek van de steenpuist. Zweten kan de situatie verergeren, dus als je sport, douche dan meteen daarna. Bij steenpuisten in de oksels is gewichtheffen of andere oefeningen waarbij je armen bewegen misschien te pijnlijk. Luister naar je lichaam en forceer niets.
.svg)
